Akcja wysiedleńczo-osadnicza na Zamojszczyźnie rozpoczęła się 27 listopada 1942 r. i trwała do 2 sierpnia 1943 r., objęła obszar czterech powiatów, zamojskiego, hrubieszowskiego, tomaszowskiego oraz biłgorajskiego. Himmler proklamował:”Powiat Zamość zostaje uznany za pierwszy niemiecki obszar osiedleńczy w Generalnym Gubernatorstwie…”. Wydano rozkazy w sprawie „Ewakuacji Polaków z dystryktu Lublin(Zamość)” dla „osiedlenia tam volksdeutschów”.
W 2023 roku przypada 80. Rocznica rozpoczęcia niemieckiej akcji wysiedleńczej w Gminie Grabowiec. Moment rozpoczęcia wysiedleń był początkiem szczególnie traumatycznych doświadczeń dla mieszkańców Grabowca i sąsiednich miejscowości. W toku wysiedleń popełniano liczne zabójstwa, a oporne wsie pacyfikowano i unicestwiano.
Trudno tu znaleźć miejscowość, która w mniejszym lub większym stopniu nie została boleśnie doświadczona ówczesnymi wydarzeniami. Powszechnym symbolem wysiedlanej Zamojszczyzny są „Dzieci Zamojszczyzny”, które tak jak jej dorośli mieszkańcy dostały się w tryby bezwzględnej niemieckiej machiny wysiedleńczej. Ludność przeznaczona do wysiedleń miała być posegregowana według grup: I i II miały dotyczyć osób o ”nordyckich cechach”. Dzieci w wieku od sześciu miesięcy do 14 lat oddzielone od rodziców kierowano je do obozu przejściowego, by tam po przeglądzie antropologicznym i rasowym (te o niebieskich oczach i blond włosach) kierowano do Rzeszy do zniemczenia. Pozostałe wysyłano do specjalnych obozów wychowawczych lub wraz ze starcami do wyznaczonych i obozów koncentracyjnych. Do grupy III zaliczano osoby nadające się do pracy w Rzeszy, a do IV grupy wchodziły osoby przeznaczone do zsyłki do obozów koncentracyjnych.
Akcja wysiedleńcza miała zbrodnicze metody. Spędzonych ludzi, wieziono do obozów przejściowych, gdzie lokowano ich w w ponurych barakach. Ludzie masowo umierali w wyniku chorób, zimna i wycieczenia, gdyż transport odbywał się w czasie dużego mrozu w ciasnych, bydlęcych wagonach, brakowało żywności i wody. Matkom pozwalano jedynie zabrać ze sobą dzieci do szóstego miesiąca życia. Starców i część dzieci lokowano do transportów i kierowano do powiatu garwolińskiego, siedleckiego, mińskiego, i sokołowskiego. Tragedia dzieci transportowanych w bydlęcych wagonach była wstrząsająca. Na dworcach gromadziły się tłumy ludzi usiłujące je wykupić, jednym słowem, uratować im życie.
W latach 1942-43 wysiedlono z Zamojszczyzny 110 000 osób w tym 30 000 dzieci z czego około 4500 zgermanizowano i wywieziono do Niemiec. Do obozów deportowano kilkadziesiąt tysięcy osób, w tym 16 000 do obozu na Majdanku i 2000 do Oświęcimia.
W Gminie Grabowiec wysiedlenie rozpoczęło się 21 stycznia 1943r. Jako pierwsze wysiedlono wsie: Szystowice i Skibice i inne, Grabowiec i Grabowiec Górę wysiedlono 20 lutego 1943r. Łącznie z naszej gminy wysiedlono 6129 osób w tym 1199 dzieci, 2351 mężczyzn i 2579 kobiet. Zamordowano 52 osoby (30 mężczyzn, 13 kobiet, 9 dzieci).
Na opuszczonych przez mieszkańców naszej gminy gospodarstwach osadzono 3500 Ukraińców.
W osadzie pozostawiono jedynie 26 rodzin rzemieślniczych. Niech pamięć o tamtym wojennym czasie wiecznie trwa. Niech będzie wieczną przestrogą, aby nigdy więcej ta tragiczna historia się nie powtórzyła.
„Jeśli zapomnimy o Nich – to niech Bóg zapomni o nas”
źródła
Losy dzieci z Zamojszczyzny wysiedlonych do powiatu siedleckiego 1943 – 1945, B. Kozaczyńska
Byliśmy w transportach Dzieci Zamojszczyzny- B.Kozaczyńska, 2017
Siedem wieków Grabowca- W. Jaroszyński, 1991
przygotowała: M. Szajuk