Historia

Historia Grabowca

Grabowiec , którego nazwa pochodzi prawdopodobnie od rozpościerających się w tej okolicy Borów Grabowych jako gród istniał już w X w. Brak jest jednak na to konkretnych dowodów historycznych. Pierwszą wzmianką historyczną jest zapis w kronice ruskiej z 1268r. Zapis ten jest podstawą do liczenia lat osady, która kiedyś była grodem obronnym i miastem. Na podstawie tej wzmianki obchodzono w 1968r 700-lecie Grabowca. Grabowiec leży w centralnej części jednostki geograficznej należącej do Wyżyny Lubelskiej i zwanej działami Grabowieckimi. Jest on największą miejscowością tego obszaru. Grabowiec położony jest na wysokiej trasie akumulacyjnej i zboczu doliny górnego odcinka wolicy zwanego Kalinówka. A częściowo na wierzchowinie lessowej. Nie przebiegają przez niego główne szlaki komunikacyjne. Jedynie drogi o ulepszonej nawierzchni, umożliwiające łączność z Zamościem, Hrubieszowem i Lublinem.

Aż do 1340r Grody Czerwieńskie do których należał Grabowiec, należały do Książąt Ruskich i były niepokojone przez najazdy Litwinów i Jadźwingów. Po wymarciu Książąt Ruskich, Król Kazimierz Wielki przyłącza Grody Czerwieńskie do Polski. Ówczesny Grabowiec zostaje przekazany na lenno Księciu Zygmuntowi Narymuntowiczowi. Z Bełżem i Księciem Bełzkim Grabowiec będzie związany aż do I-go rozbioru Polski w 1722 roku. W 1388r Grabowiec dostaje się z woli Jagiełły Księciu Mazowieckiemu Ziemowitowi IV jako posag siostry Jagiełły Aleksandry. Książę ten nadaje miejscowości w 1397r prawa miejskie. Buduje kościół parafialny i umacnia zamek. Prawo Magdeburskie zostaje nadane Grabowcowi przywilejem Księcia Bekzkiego i Mazowiekiego Władysława I w dniu 6 stycznia 1447r. Dokument dotyczący tego wydarzenia został wydany w Sokalu. Grabowiec był lokowany na 32 kanach ziemi. Przywilej ten przyznał mieszczanom uprawnienia majątkowe, gruntowe, leśne, wodne i przemysłowe. Miasto Grabowiec było siedzibą parafii Rzymsko-Katolickiej i Dekanatli Grabowieckiego Diecezji Chełmskiej. W 1604r Dekanat obejmował następujące Parafie: Grabowiec, Tyszowce, Rachanie, Nabróż, Łaszczów. A w 1694r jeszcze Dub i Dzierażnie. Herbem Grabowca jest mur z 3 ostro zakończonymi basztami i zachował się na Pieczęci Miejskiej z XVI w, z napisem „Sigullum Civi Grabowiec”. Rozwój Miasta hamowany był napadami Tatarów. Z owych czasów pozostały lochy podziemne pod górą zamkową ciągnące się na przestrzeni 3km. Z bezpiecznym wyjściem poza wsią Dańczypol. Wspomnienie o lustracji miasta i zamku odbudowanego w latach 1655-58 spotkać można w Warszawie w archiwum akt dawnych. Zamek został rozebrany w 1771r. Miejscowość Grabowiec była kiedyś Powiatem obejmującym obszar ograniczony rzeką Huczwa na wschodzie. Na południowym zachodzie granica dochodziła do źródeł rzeki Wieprz, skąd biegła na północ omijając sam Zamość. Zagarniała jednak Szopinek i Janowice a dalej Stary Zamość, Udrycze, Dębowiec, Łaziska, Iłowiec, wysokie Tuczępy na wschodzie. Dochodziła do Mołodiatycz, Werbkowic i Terebinia. Na rokach miejskich i sadowych mieszczanie Grabowca gościli w swoim grodzie członków rodzin Turkowieckich, Podkoreckich, Napiórkowskich, Wożuczyńskich, Oweśnickich, Gorków, Łaszczów, Kułakowskich, Horyszkowskich, Iłowieckich, Udryckich, Wronowskich, i wielu innych z dalszych okolic, a nawet Stolnika Orszańskiego Jana Kmicica zdążającego na sejm do W-WY. 303 księgi Grodzkie i ziemskie zawierają dziś jedyny dowód świetności Grabowca. Zaś jego powolny upadek zaznaczył się z chwilą założenia miasta Zamościa i Tomaszowa przez które odtąd przebiegał szlak handlowy ze Lwowa na Lublin. W wyniku I rozbioru Polski, miasto dostało się Monarchii Austriackiej i przestało być siedzibą powiatu. W 1869r. Rząd Carski odbiera Grabowcowi prawa miejskie za sympatyzowanie z rządem narodowym w okresie Powstania Styczniowego. Mimo licznych pożarów Grabowiec w 1890r liczył 3122 dusze i wyprzedzał pod względem liczby ludności Horodko, Wojsławice, Dubienke, Komarów i Uchanie. Miał w tym okresie murowany Kościół, Cerkiew, dwie Synagogi i szkółkę, dom schronienia dla kalek i garbarnie.

Zbudowanie z dala od Grabowca (11km) linii kolejowej zamknęło przed osadą szerszą perspektywę rozwoju. Mimo to życie gospodarcze nadal w niej tętni. Znane są zwłaszcza jarmarki poniedziałkowe ściągające ludność kupców i rzemieślników. Świadomość polityczna i społeczna Grabowca i okolic była w okresie taszyzacji życia Państwowego. Dzięki licznym kołom młodzieżowym wici oraz stronnictwu ludowemu. Wyrazem tej świadomości był więc protestacyjny zorganizowany przez te organizacje w dniu 15.08.1936 roku przejście dwóch frontów w 1939 i 1944 roku oraz zbrodnicze akcje hitlerowców pozbawiły Grabowiec 2/3 ludności i zabudowań. Dziś powiększyła się liczba domów, wzrosła zamożność, wykształcenie ludności i jej liczebność. 8 i 9 czerwca odbyły się uroczystości obchodów 700-lecia. Nad Grabowcem góruje wysoki kopiec porośnięty obecnie lasem. Na nim to kiedyś stał zamek, którego Makieta znajduje się w izbie pamiątek. Góra zamkowa jest symbolem Grabowca dzięki temu, że stał kiedyś na niej Zamek-Warownia na granicy Polski, Litwy i Rusi. W 1771r. Zamek został rozebrany przez starostę Ludwika Wingę, pozostały po nim do roku 1886 jedynie bramy. Góra zamkowa zawsze była symbolem dawnej niezależności Państwowej i świetności Miasta.

Gminny Ośrodek Kultury

Gminny Ośrodek Kultury w Grabowcu powstał 16 czerwca 1980 roku. Zrealizowały się w ten sposób wieloletnie marzenia, zwłaszcza młodzieży. Pracę swoją rozpoczął Gminny Ośrodek Kultury od zorganizowania dni miejscowości w Szystowicach. Dyrektorem nowo utworzonej placówki kulturalnej został Mieczysław Kuwik, instruktorką Zofia Buczak

Skład społecznej rady GOK-u utworzyli:

• Kuwik Kazimiera Bereść
• Grosman Teresa Kol. Ornatowice
• Bekier Piotr Góra Grabowiecki
• Prus Janina Grabowiec
• Załoga Halina Góra Grabowiec
• Wilczyńska Maria Szkoła
• Hawicka Henryka Dyr. Przedszkola
• Gruszecka Teresa Szkoła
• Sagadyn Tadeusz Szkoła
• Oweszczak Leokadia Szkoła
• Jędruszczak Zofia GS „SCH”
• Kurodatnicki Stanisław Skibice