Ciekawostki lokalnej historii
Cerkiew Prawosławna Wniebowzięcia NMP - Kościół unicki św. Kajetana w Grabowcu
Pierwsza wzmianka o cerkwi w Grabowcu pochodzi z 1394 roku, kiedy książę Ziemowit IV przeznaczył świątynię prawosławną na kościół. Kolejne informacje o świątyni prawosławnej pochodzą z 1507 r. W 1623 roku cerkiew została zniszczona przez Tatarów, a dwa lata później król Zygmunt III Waza, ofiarował drzewo na odbudowę cerkwi. W 1759 roku utworzono unicki dekanat grabowiecki. Losy cerkwi były bardzo burzliwe, ulegała ona zniszczeniom, wielokrotnie rozbierana, przebudowywana i remontowana.
Na początku XIX wieku posługę kapłańską pełnił w cerkwi ks. Piotr Grabowiecki, który wystawił murowaną cerkiew. Składała się ona z prezbiterium, zakrystii, nawy, babińca, nad którym wznosiła się wznosiła się kopuła.
Po ukazie Mikołaja I z 1839 rok kasującym unię w zachodnich guberniach cesarstwa, unici z tamtych terenów podporządkowali się Cerkwi Rosyjskiej. W 1840 roku w dekanacie grabowieckim było 10 cerkwi parafialnych i 5 cerkwi filialnych. W 1840 roku unicka parafia w Grabowcu liczyła 872 wiernych. Po ukazaniu się carskiego ukazu tolerancyjnego z 1905 roku podważona została uprzywilejowana pozycja prawosławia w Królestwie Polskim. Ukaz tolerancyjny umożliwił dawnym unitom i ich potomkom przechodzenie z prawosławia na katolicyzm.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę nowe władze ustanowiły parafię prawosławną w Bereściu. Cerkiew w Grabowcu została wyświęcona na kościół św. Kajetana, a następnie stała się siedzibą miejscowej szkoły i pełniła tę funkcję przez 11 lat.
W 1930 roku utworzono w Grabowcu parafię neounicką, duchownym został o. Mytrofan Hrynkiewicz, początkowo pozyskano 250 wyznawców, jednak z czasem ich liczba spadła do 10 w 1938 roku parafia została zlikwidowana.
W czasie okupacji niemieckiej reaktywowano parafię prawosławną. W 1943 roku cerkiew ponownie stała się świątynią prawosławną. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej z terenu Grabowca i okolic świątynia ponownie została opuszczona użytkowana jako magazyn.
W 1954 roku została rozebrana.
Unici to chrześcijanie wywodzący się z różnych Kościołów wschodnich, którzy uznawali dogmatykę i jurysdykcję Kościoła rzymskokatolickiego, przy czym zachowali własną liturgię i specyfikę. W Rzeczpospolitej 23 grudnia 1595 roku powstała unia Kościoła prawosławnego i Kościoła rzymskokatolickiego. Zawarcie unii podzieliło wiernych i duchowieństwo prawosławne na tych co byli za Cerkwią prawosławną i na tych co byli za Cerkwią unicką
Źródła:
- J.i E Niedźwiedź-Dzieje miejscowości gminy Grabowiec
- W. Jaroszyński -Siedem wieków Grabowiec
- Instytut historii im. Wojtka Kulika
- Towarzystwo Przyjaciół Grabowca
Dokumenty:
Opracowała: Małgorzata Szajuk
opiekun Izby Pamięci w Grabowcu
Galeria zdjęć
