Ciekawostki historyczne – „Studia z dziejów Grabowca
Gród w Grabowcu, który kontrolował ruch na szlaku z Czerwienia i z Hrubieszowa do Tarnawy, istniał już co najmniej w XIII w. W czasach przynależności do księstwa halicko-włodzimierskiego był stolicą jednostki administracyjnej - wołosti. Po śmierci ostatniego księcia halickiego Jerzego Trojdenowicza /1340r./ ziemie ruskie stały się przedmiotem rywalizacji polsko-węgiersko-litewskiej, w wyniku której ziemia bełska z Grabowcem przeszła najpierw we władztwo litewskie, następnie węgierskie /od 1377r./, by wreszcie w 1387r. przejść pod panowanie polskie. W 1388r. ziemię bełską otrzymał z nadania Władysława Jagiełły książę mazowiecki Siemowit IV. Po włączeniu ziemi bełskiej do Korony doszło do usamodzielnienia się Grabowca i powstania nowego okręgu jurysdykcyjnego, który objął terytorium powiatu. Po raz pierwszy starosta grabowiecki notowany jest w źródłach w 1473r.
Niektórzy historycy, jako datę nadania miastu prawa niemieckiego przyjmują rok 1447. Tegoż roku książę mazowiecki i bełski Władysław I wydał przywilej przenoszący ”wyżej wymienione miasto z prawa polskiego i ruskiego na prawo niemieckie zwane magdeburskim”. Przywilej lokacyjny wspomina o wcześniejszej lokacji Grabowca, dokonanej przez Siemowita IV. Z innych źródeł pisanych można wnioskować,że w 1394r. książę wydał dokument fundacyjny parafii łacińskiej, a zazwyczaj kościół parafialny wznoszono w czasie lokacji miasta. A zatem przywilej lokacyjny mógł Siemowit IV wydać w tym samym czasie. Potwierdzałoby to nazwanie Grabowca w 1396r. miastem /oppidum/. O istnieniu miasta lokowanego na prawie niemieckim świadczą wzmianki dotyczące funkcjonowania charakterystycznych dlań instytucji wójta i wójtostwa. Wójta/advocatus/ grabowieckiego Paszka spotykamy zaś w innym dokumencie Siemowita IV. W 1418r. książę potwierdził sprzedaż przez tegoż, wójtostwa w Grabowcu na rzecz Stefana Goździa. Wyjaśniając klauzulę o przywileju z 1447r. o przeniesieniu miasta z prawa polskiego i ruskiego na niemieckie, przywilej dla Grabowca nie jest tu wyjątkiem. Prawem polskim nazywano niepisane prawo zwyczajowe na ziemiach polskich i analogicznie – ruskim na byłych ziemiach ruskich przyłączonych do Korony. Badania historyków wykazały, że poza wspomnianą klauzulą żadne inne źródła o miastach na prawie polskim czy ruskim nie wspominają. Tak więc ustrój miasta oparty na wzorcach prawa niemieckiego zaczął się kształtować w Grabowcu w latach dziewięćdziesiątych XIV wieku. Rozwój miasta zakłóciły jednak jakieś przeszkody, skoro w 1447r. książę Władysław I nadał Grabowcowi powtórnie prawa magdeburskie i udzielił przywilejów gospodarczych, prawa jednej mili, połowu ryb, urządzania jarmarków i targów. Być może miasto dotknięte zostało skutkami najazdu tatarskiego /ok. 1446r./.
Wyświetleń: 754
