Powstanie styczniowe to polskie powstanie narodowe przeciwko imperium rosyjskiemu. Powstanie wybuchło z powodu nasilającego się terroru rosyjskiego. Zostało ogłoszone manifestem 22 stycznia 1863 roku wydanym w Warszawie przez Tymczasowy Rząd Narodowy.
Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem narodowowyzwoleńczym przeciwko rosyjskiemu zaborcy. Pomimo klęski militarnej i represji, które ściągnęło na Polaków, umocniło polską świadomość narodową, miało też wpływ na dążenia niepodległościowe następnych pokoleń. Skierowane przeciwko rosyjskiemu zaborcy, a jego celem była restytucja Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Rosyjska przewaga militarna, terror, publiczne egzekucje, rzezie ludności cywilnej i brak zainteresowania powstaniem przez dużą część chłopów przyczyniły się do upadku powstania. W walkach zginęło kilkadziesiąt tysięcy powstańców, jeszcze więcej zesłano na katorgę za Ural.